Η θεραπευτική χρήση του Laser στην ανάπτυξη των μαλλιών αποκαλείται χαµηλού επιπέδου θεραπεία Laser (Low Level Laser Therapy, LLLT) και τα Lasers αυτά ονοµάζονται «θεραπευτικά Lasers». Η LLLT είναι επίσης γνωστή ως χαµηλού επιπέδου θεραπεία µε Laser, θεραπεία µε ερυθρό φως, ψυχρό Laser, ήπιο Laser, βιοδιέγερση και φωτοβιοτροποποίηση (photobiomodulation).

Η LLLT έχει αποδειχθεί πειραµατικά και κλινικά να έχει ενίοτε σημαντικό τριχογενετικό δυναµικό στην ανδρική Ανδρογενετική Αλωπεκία (ΑΓΑ) και στην γυναικεία Ανδρογενετική Αλωπεκία (ΓΑΑ), να είναι απόλυτα ασφαλής, εύκολη στην εφαρµογή, µε υψηλή συµµόρφωση από τη μεριά του ασθενούς, ενώ δρα συνεργικά µε τις εγκεκριµένες φαρµακευτικές αγωγές Finasteride και Minoxidil.

Η LLLT ανακαλύφθηκε στις αρχές του 1960 και πρωτοχρησιµοποιήθηκε από τη NASA ως πιθανό µέσον επιτάχυνσης της επούλωσης τραυµάτων στο διάστηµα. Νωρίτερα, µελέτες είχαν καταγράψει κλινική βελτίωση της επούλωσης των τραυµάτων µετά από χρήση LLLT, αποτελέσµατα που αργότερα επιβεβαιώθηκαν από πλήθος δηµοσιευµένων µελετών. Από το 1967, περισσότερες από 100 phase III, τυχαιοποιηµένες, διπλές-τυφλές, ελεγχόµενες µε placebo, κλινικές µελέτες έχουν εκπονηθεί και δηµοσιευτεί και υποστηρίζονται από περισσότερες από 1000 εργαστηριακές µελέτες που ερευνούν τους βασικούς µηχανισµούς δράσεις της LLLT σε τοπικό ιστικό και συστεµικό επίπεδο.

Δεν είναι όλα τα Laser ίδια

Το Laser είναι μία συσκευή που παράγει και εκπέμπει φως σε ένα πολύ συγκεκριμένο μήκος κύματος και με συγκεκριμένη ισχύ. Τα χαρακτηριστικά του μήκους κύματος είναι αυτό που κάνει το εκάστοτε Laser μοναδικό. Το χρώμα του φωτός Laser και η ισχύς του σε Watts επιλέγονται για συγκεκριμένους σκοπούς. Οι συσκευές Laser μπορούν να χωριστούν σε υψηλής ισχύος Laser και σε χαµηλής ισχύος Laser: 

• Το υψηλής ισχύος Laser χρησιµοποιείται σε αµιγώς χειρουργικές πράξεις και προκαλεί εξάχνωση (κάψιμο) των ιστών, αφού η ενέργεια της ακτίνας απορροφάται και µετατρέπεται σε θερµική ενέργεια. Αντίθετα, το χαµηλής ισχύος Laser (Low Level Laser, LLL) διεγείρει συγκεκριμένα μόρια στα κύτταρα και προκαλεί αµελητέα αύξηση της θερµοκρασίας των ιστών (0,1-0,5°C). 
• Το υψηλής ισχύος Laser είναι ένα πανίσχυρο (και πανάκριβο) σύστηµα µε ισχύ έως και 100W, τα LLLs είναι µικρά σε µέγεθος, σχετικά φθηνά συστήµατα, µε ισχύ μόλις 5-50mW (milliWatts). 
• Στα υψηλής ισχύος Laser η εκπομπή φωτός μπορεί να είναι σε διαφορετικές συχνότητες ανάλογα με τον τύπο Laser και να φτάσει σε μεγάλο βάθος στον ιστό, ενώ η εκποµπή του LLL είναι στο ερυθρό φάσµα της ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας (630–670 nm) και οι ακτίνες LLL διαπερνούν ελάχιστα την επιφάνεια του δέρµατος χωρίς πρόκληση βλάβης σε καμία στοιβάδα.

Οι δράσεις της LLLT στο σώμα γενικά

Τα κυριότερα κλινικά αποτελέσµατα της LLLT γενικά στο ανθρώπινο σώμα περιλαµβάνουν τα εξής: µείωση της φλεγµονής, µείωση του πόνου, επιτάχυνση της επούλωσης των δερµατικών τραυµάτων και των τραυµάτων τενόντων και µυών, επιτάχυνση της πώρωσης των καταγµάτων, διέγερση της αγγειογένεσης, βακτηριοστατική και αγγειοδιασταλτική δράση. Πρόσφατες δηµοσιεύσεις αναφέρουν ότι τα LLLs είναι, επίσης, αποτελεσµατικά ενάντια στις εκφυλιστικές αρθροπάθειες, στη ρευµατοειδή αρθρίτιδα, στην οσφυαλγία, στις βλάβες περιφερικών νεύρων, στη λεύκη, στις υποτροπές του επιχείλιου έρπητα και στη µεθερπητική νευραλγία. Επίσης, η LLLT µπορεί να χρησιµοποιηθεί στους µη µελανοκυτταρικούς καρκίνους του δέρµατος και στις πρόδροµες µορφές τους, ενάντια στην κοινή ακµή, στη διαπυητική ιδραδενίτιδα και στην ψωρίαση.

Δράση της LLLT στην τριχόπτωση

Την τελευταία δεκαετία, συσκευές LLLT προσφέρονται στους πάσχοντες από τριχόπτωση ως η πιο σύγχρονη λύση. Επειδή µάλιστα στη «λαϊκή αντίληψη», Laser = Μαγεία, είναι ευθύνη της επιστηµονικής κοινότητας να ξεδιαλύνει τους µύθους και τις αλήθειες όσον αφορά την αποτελεσµατικότητα των Lasers στην ΑΓΑ και ΓΑΑ.

Το 2007, η LLLT εγκρίθηκε από τον Αμερικανικό Οργανισμό Φαρμάκων και Τροφίμων (Food and Drug Administration, FDA) για την αντιµετώπιση της ανδρικής Ανδρογενετικής Αλωπεκίας (ΑΓΑ) και της γυναικείας Ανδρογενετικής Αλωπεκίας (ΓΑΑ). 

H έγκριση είναι της µορφής Clearence (ασφάλεια-αποτελεσµατικότητα) και όχι Indication (ένδειξη) που έχουν µόνον τα φαρμακευτικά σκευάσματα Minoxidil και Finasteride. 

Συγκεκριµένα, η LLLT έχει εγκριθεί ως ασφαλής και αποτελεσµατική µέθοδος ανάπτυξης των τριχοθυλακίων σε άνδρες µε ΑΓΑ σταδίων IIa-V κατά Norwood Hamilton και γυναίκες µε ΓΑΑ σταδίων Ludwig I-4, II-1, II-2 και για τύπους δέρµατος I-IV κατά Fitzpatrick.

Πώς ακριβώς προκαλείται ανάπτυξη των τριχοθυλακίων µε την LLLΤ;

Ο ρόλος της LLLT στην τριχοθυλακιακή φυσιολογία ανακαλύφθηκε τυχαία το 1967. Ο Ούγγρος ερευνητής Endre Mester χρησιµοποίησε για πρώτη φορά LLLT σε πειραµατόζωα που τους είχε ξυρίσει το τρίχωμα και παρατήρησε γρηγορότερη επανέκφυση των τριχών στα πειραματόζωα που εφαρµόστηκε η LLLT σε σύγκριση με τα υπόλοιπα πειραματόζωα. Ο Mester ήταν ο πρώτος που εισήγαγε τον όρο «Laser PhotoBiostimulation», δηλαδή Φωτοβιοτροποποίηση με Laser.

Το πώς ακριβώς τα LLLs µπορούν να προκαλέσουν την ανάπτυξη των τριχών είναι ακόµα ασαφές. Έχουν προταθεί µηχανισµοί που περιλαµβάνουν: 

• Την ενεργοποίηση των αδρανών τριχοθυλακίων ή το συγχρονισµό των κύκλων ανάπτυξης των τριχοθυλακίων από τη διέγερση του LLLT. 
• Μία άλλη θεωρία είναι ότι η παραγόµενη θερµότητα από τη συσκευή LLL προκαλεί ένα ήπιο «θερµικό σοκ» που µπορεί να προκαλέσει διαφοροποίηση και περαιτέρω ανάπτυξη των τριχοθυλακιακών βλαστοκυττάρων που εµπλέκονται στη ρύθµιση της κυτταρικής ανάπτυξης και διαφοροποίησης.
• Η διέγερση του κυτταρικού πολλαπλασιασµού είναι ένας επιπλέον µηχανισµός της επίδρασης της LLLT και είναι πιθανό η διεγερτική επίδραση της LLLT στην ανάπτυξη των τριχοθυλακίων να συµβαίνει µε τη µεσολάβηση της αύξησης της πολλαπλασιαστικής δραστηριότητας στα επιθηλιακά κύτταρα του τριχοθυλακίου. 
• Επιπλέον, η πολλαπλασιαστική δράση της LLLT µπορεί να αποδοθεί σε άλλες έµµεσες επιδράσεις, µια εκ των οποίων είναι η «µεταβολική ώθηση» της αναγέννησης ιστών µέσω της αύξησης της µικροκυκλοφορίας του δέρµατος που εµφανίζεται µε την ακτινοβολία Laser. 
• Μια ακόµη δράση της LLLT είναι η διέγερση της έκκρισης των ενδογενών παραγόντων ανάπτυξης, που αποτελούν ισχυρούς φυσικούς παράγοντες διέγερσης του πολλαπλασιασµού για όλους τους τύπους των επιδερµικών κυττάρων.

Ανδρογενετική αλωπεκία και LLLT

Ενώ όμως υπάρχουν εγκεκριμένα και αποτελεσματικά φάρμα κα ενάντια στις ΑΓΑ και ΓΑΑ, γιατί κάποιος να καταφύγει σε LLLT;

Στην πραγματικότητα, παρόλο που οι ουσίες Minoxidil και Finasteride είναι οι µόνες αποδεδειγµένα ασφαλείς και αποτελεσµατικές επιλογές κατά της AΓA και της ΓΑΑ, η πλειοψηφία των ασθενών δεν θα «καταφύγει» σε κάποιο από αυτά τα φάρµακα.

Οι λόγοι που οι ασθενείς µε AΓA και ΓΑΑ αποφεύγουν τη χρήση φαρµακευτικών ουσιών είναι αρκετοί: η παραπληροφόρηση, οι µη ρεαλιστικές προσδοκίες, ο φόβος των παρενεργειών και πολλά άλλα. Ως αποτέλεσµα, υπάρχει µια πληθώρα από συµπληρώµατα διατροφής, δίαιτες, καλλυντικά και λοσιόν που διατίθενται σε πάσχοντες από AΓA και ΓΑΑ µε σκοπό να σταµατήσουν την τριχόπτωση ή να προκαλέσουν την επανέκφυση των τριχών.

Η LLLT υπάγεται στις μη-φαρμακευτικές, μη-επεμβατικές αγωγές, που όμως έχουν αποτέλεσμα.

Η επιστηµονική κοινότητα και οι ασθενείς δεν έχουν, όµως, ακόµα πειστεί για την αποτελεσµατικότητα των Lasers στην αντιµετώπιση των ΑΓΑ και ΓΑΑ και είναι γεγονός πως τα επιστηµονικά στοιχεία που την επιβεβαιώνουν είναι ακόµα λίγα σε αριθµό.

Ήδη από το 2007, δηµοσιεύτηκαν τα ομόφωνα συμπεράσματα από τους κορυφαίους χειρουργούς στον τοµέα της Μεταµόσχευσης Μαλλιών όσον αφορά την LLLT και τα κυριότερα σηµεία ήταν τα παρακάτω:

• Η LLLT έχει θετικά αποτελέσµατα ως µονοθεραπεία ή ως συµπληρωµατική θεραπεία στην πλειοψηφία των ασθενών µε ΑΓΑ και ΓΑΑ. Οι περισσότεροι ασθενείς αναφέρουν αναστολή της τριχόπτωσης, βελτίωση στην υφή και στην ποιότητα των τριχών, ακόµη και όταν δεν αναφέρουν επανέκφυση νέων τριχών 
• Η εμπειρία έχει δείξει ότι η διέγερση της εκ νέου ανάπτυξης τριχών είναι πιο πιθανό να συμβεί όταν η ΑΓΑ είναι σε αρχικό στάδιο.
• Η συνέχιση της LLLT ως αγωγή συντήρησης είναι αναγκαία µετά το αρχικό πρωτόκολλο αγωής 6-12 µηνών, προκειμένου να διατηρηθούν τα αποτελέσματα
• Μετά τη Μεταµόσχευση Μαλλιών µε την εφαρµογή LLLT υπάρχει ταχύτερη επανέκφυση τριχών σε ασθενείς που χρησιμοποιούν LLLT κατά τη διάρκεια της προεγχειρητικής και µετεγχειρητικής περιόδου. 
• Η LLLT προτείνεται σε κάθε περιστατικό Μεταµόσχευσης Μαλλιών και μπορεί να περιορίσει τη φλεγμονή, να μειώσει το οίδημα και να αυξήσει την επιβίωση των μοσχευμάτων
• Οι οικιακές συσκευές LLLs είναι ασφαλείς, εφόσον χρησιµοποιούνται σωστά αλλά η LLLT ενάντια στην ΑΓΑ είναι προτιµότερο να γίνεται σε ιατρικό περιβάλλον και όχι από µη ιατρούς και σε µη-ιατρικό χώρο
• Οι οικιακές συσκευές LLLs δρουν συνεργικά µε τα Finasteride-Minoxidil και µπορούν να προτείνονται σε ασθενείς που ήδη λαµβάνουν φαρµακευτική αγωγή.

Λαµβάνοντας υπ’ όψιν τα παραπάνω στοιχεία για τη δράση της LLLT στην ΑΓΑ και ΓΑΑ, είναι συνετό να προτείνεται:

• Ως προαιρετική συμπληρωματική αγωγή, σε άτοµα υπό αγωγή µε Finasteride/MTS.
• Συνδυαστικά, σε άτοµα που θα υποβληθούν σε Μεταµόσχευση Μαλλιών, κυρίως µετεγχειρητικά.
• Ως 1ης γραµµής αγωγή, σε άτοµα που δεν επιθυµούν να λάβουν φαρµακευτική αγωγή ή να υποβληθούν σε Μεταµόσχευση Μαλλιών.

Συσκευές LLLT ενάντια στην τριχόπτωση

Το 2007 η LLLT εγκρίθηκε από το FDA για την αντιµετώπιση της ΑΓΑ στους άνδρες και της ΓΑΑ στις γυναίκες. Μετά την έγκριση του FDA, πολλές εταιρείες κατασκεύασαν συσκευές LLLT µε µήκος κύµατος 630-670nm και ενεργειακή πυκνότητα 5mW/cm2 µε σκοπό την αντιµετώπιση της ΑΓΑ και της τριχόπτωσης γενικότερα. Οι συσκευές αυτές κατατάσσονται στην κατηγορία Laser 3R, στην οποία ανήκουν συσκευές µε χαµηλή πιθανότητα βλάβης κατά τη χρήση, µε ισχύ µέχρι 5mW και µε ασφάλεια για περιορισµένη οπτική επαφή µε την ακτίνα. 

Οι συσκευές LLLT που χρησιµοποιούνται για την αντιµετώπιση της ΑΓΑ χωρίζονται σε 2 κατηγορίες: ατοµικές και ιατρικές.

1. Ατοµικές συσκευές LLLT

Τα πλεονεκτήµατα των ατοµικών συσκευών LLLT είναι το µικρό και one-time κόστος, η δυνατότητα για χρήση στο σπίτι, η προστασία της ιδιωτικής ζωής (privacy) και η ευκολία χρήσης, αλλά θεωρούνται ως χαµηλής ισχύος και αποτελεσµατικότητας, ενώ απαιτείται και προσοχή στη χρήση τους, καθότι ανήκουν στην κατηγορία Laser 3R και υπάρχει πιθανότητα οφθαλµικής βλάβης µε την παρατεταµένη έκθεση των ματιών στο φως, που όμως εύκολα αποφεύγεται. Οι ατοµικές συσκευές κυκλοφορούν κυρίως σε µορφή βούρτσας (που όµως έχει αρκετά µειονεκτήµατα), µε διαφορετικό αριθµό Laser ακτινών και ποικίλη ισχύ ακτίνων.

Ο καταναλωτής θα έπρεπε να συγκρίνει τις φορητές συσκευές όχι μόνο βάσει κόστους αλλά και σε σχέση με χαρακτηριστικά όπως η κάλυψη του τριχωτού της κεφαλής, ο αριθμός των ακτίνων και η συνολική ισχύς.

Τέλος, υπάρχουν και πιο ακριβές συσκευές σε σχήμα καπέλου-κράνους με μεγάλη ισχύ και πιθανόν πολύ υψηλή αποτελεσματικότητα.

2. «Κλινικές» συσκευές LLLT

Η LLLT σε περιβάλλον ιατρείου αυτή περιλαμβάνει τη χρήση επιδαπέδιων, πανάκριβων (>100.000 €) και ... εντυπωσιακών «κλινικών» µηχανηµάτων LLLT σε σχήµα κράνους.

Για τα «κλινικά» µηχανήµατα LLLT δεν υπάρχει ουδεµία δηµοσιευµένη µελέτη αποτελεσµατικότητας και οι εταιρείες που κατασκευάζουν αυτά τα µηχανήµατα έχουν πραγµατοποιήσει «δικές τους» μελέτες, χωρίς, όµως, να έχουν δηµοσιευθεί προς κρίση σε οµότιµα αναθεωρηµένα ιατρικά περιοδικά.

Οι κλινικές συσκευές είναι πολύ ακριβές στην απόκτηση από τον ιατρό, ο ασθενής πληρώνει ανά συνεδρία, απαιτείται να µετακινηθεί µέχρι το ιατρείο-κλινική, δεν προστατεύεται η ιδιωτική ζωή του και ο ασθενής μπορεί να νιώθει γενικά άβολα µε τη όλη διαδικασία. Στα προτερήµατα είναι πως ο ασθενής απολαµβάνει ιατρικής παρακολούθησης, ενώ το µηχάνηµα παραδίδει γενικά περισσότερη ενέργεια στο τριχωτό σε σύγκριση µε τις µικρές ατοµικές συσκευές LLLT.

Εντούτοις, υπάρχουν πλέον μέτριου κόστους ατομικές συσκευές LLLT με ίδια και υψηλότερη ισχύ από τα ακριβότερα «κλινικά» μηχανήματα

Πρωτόκολλο χρήσης συσκευών LLLT

Μέχρι το 2016 δεν έχει θεσπιστεί συγκεκριµένο πρωτόκολλο χρήσης των συσκευών LLLT και οι διάφοροι κατασκευαστές ατοµικών και κλινικών συσκευών LLLT προτείνουν από χρήση ανά τριήµερο έως και καθηµερινή χρήση, µε διάρκεια 10-30min.

Όσον αφορά τα πρωτόκολλα µε κλινικές συσκευές LLLT τύπου κράνους περιλαµβάνουν συνεδρίες 15-30 λεπτών κάθε 3 µέρες για 12-16 εβδοµάδες, µε σταδιακή µείωση σε 2 θεραπείες ανά 10 µέρες για 3 µήνες και ακολούθως από 1-2 φορές το µήνα ως θεραπεία «συντήρησης». Τα κριτήρια, όµως, θέσπισης πρωτοκόλλου δεν είναι σαφή και είναι περισσότερο εµπορικά παρά επιστηµονικά.

Περίληψη

Η LLLT έχει ικανοποιητικό τριχογενετικό δυναµικό και έχει αποδειχθεί ασφαλής, αποτελεσµατική και υψηλής συµµόρφωσης αγωγή για την αντιµετώπιση των ΑΓΑ και ΓΑΑ, αρκεί οι παράµετροι ισχύος και διάρκειας συνεδρίας να έχουν οριστεί σωστά. 

Ο ακριβής τριχογενετικός µηχανισµός της LLLT είναι ακόµη άγνωστος αλλά δεν είναι ίδιος µε των Finasteride/Minoxidil και συνεπώς µπορεί να συνδυάζεται µε αυτά για ακόμα καλύτερα αποτελέσματα. 

Η δράση της LLLT στη Μεταµόσχευση Μαλλιών είναι θετική και προτείνεται σε κάθε περιστατικό Μεταµόσχευσης Μαλλιών μετεπεμβατικα. Δεν είναι ακόµα γνωστή η ιδανική παραµετροποίηση τεχνικών στοιχείων της LLLT, ούτε το ιδανικό πρωτόκολλο χρήσης για κάθε τύπο τριχόπτωσης (συχνότητα, διάρκεια κτλ.) αλλά παρά ταύτα η κλινική εµπειρία προσφέρει σηµαντικά στοιχεία που ερευνώνται συνεχώς. 

H LLLT έχει έγκριση ασφάλειας και αποτελεσµατικότητας από τον FDA και είναι συνετό να προτείνεται ως 1ης γραµµής αγωγή σε άτοµα που δεν επιθυµούν να λάβουν φαρµακευτική αγωγή ή να υποβληθούν σε Μεταµόσχευση Μαλλιών και συνδυαστικά σε κάθε ασθενή που λαµβάνει ήδη φαρµακευτική αγωγή. Πιθανόν η LLLT να είναι αποτελεσµατική και σε άλλα αίτια τριχόπτωσης (telogen effluvium) και είναι στην κρίση του ιατρού να την προτείνει. Οι ασθενείς θα πρέπει να συζητήσουν αυτή την επιλογή με έναν ιατρό ειδικευμένο στην αποκατάσταση Μεταμόσχευση Μαλλιών.

Η ΕΛΑΜΑΤ δεν τηρεί καμία επίσημη στάση σχετικά με το LLLT ως αγωγή για την τριχόπτωση. Από τη μία, αναγνωρίζει ότι ορισμένα μέλη της εμπιστεύονται πολύ το LLLT ως συμπλήρωμα σε άλλες αγωγές. Από την άλλη, η ΕΛΑΜΑΤ γνωρίζει ότι προς το παρόν απουσιάζει μία επαρκής υποστήριξη από μεγάλες, καλοσχεδιασμένες διπλά τυφλές μελέτες για να υποστηριχθεί η αποτελεσματικότητα του LLLT ως επίσημη αγωγή για την τριχόπτωση. Αποµένει να γίνουν οι απαιτούµενες µελέτες προκειµένου να οριστεί το ιδανικό θεραπευτικό εύρος της LLLT στην αντιµετώπιση της ΑΓΑ και της ΓΑΑ.