Η Γυναικεία Ανδρογενετική Αλωπεκία (ΓΑΑ) είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί και ακόμα δυσκολότερο να μείνουν ικανοποιημένες οι γυναίκες ασθενείς από τα αισθητικά αποτελέσματα της όποια τριχογενετικής αγωγής. Εντούτοις, η επιτυχημένη αντιμετώπιση αυτών των γυναικών μπορεί να προσφέρει πολύ μεγάλη ικανοποίηση σε αυτές και επιβράβευση στον ιατρό και μέσα από τη χρήση απλών πραγμάτων όπως τα ενημερωτικά έντυπα, η δερματοσκόπηση και οι φωτογραφίες πριν-μετά του τριχωτού μπορεί να ενισχύσουν την κατανόηση, να περιορίσουν τη σύγχυση, να αυξήσουν τη συμμόρφωση στην συνέχιση της αγωγής και να βελτιώσουν δραματικά την ανταπόκριση τους στη θεραπεία.

Οι γυναίκες συχνά υποβάλλονται σε εκτενείς εξετάσεις προτού ο ιατρός καταλήξει στη διάγνωση της ΓΑΑ. Μπορεί αρχικά να επισκεφτούν τον Παθολόγο τους, μετά τον Γυναικολόγο τους και τον Ενδοκρινολόγο προτού δουν ένα Δερματολόγο ή έναν ειδικό στην αποκατάσταση και στη Μεταμόσχευση Μαλλιών. Σε αυτή την πορεία, μπορεί να ακούσουν ότι η τριχόπτωση οφείλεται στο στρες, στην «επινεφριδιακή κόπωση» ή στη «μέτρια προς χαμηλή» λειτουργία του θυρεοειδή.

Εντούτοις, συχνά, ακόμα και όταν όλα αυτά διορθωθούν, πάλι δεν σταματάει η τριχόπτωση. Μετά βρίσκουν έναν Δερματολόγο ή έναν εξειδικευμένο ιατρό στην αποκατάσταση μαλλιών. Αυτός, αμέσως εντοπίζει την ύπαρξη συρρικνωμένων, χνουδοποιημένων τριχοθυλακίων με τη χρήση του δερματοσκόπιου. Τελικά, παίρνουν τη διάγνωση που πάντοτε φοβόντουσαν: Γυναικεία Ανδρογενετική Αλωπεκία, ΓΑΑ.

Πιστεύουν ότι τίποτα δεν μπορεί να γίνει για αυτές. Είναι όμως έτσι;

Παρόλο που υπάρχει μόνο μία επίσημα εγκεκριμένη ιατρο-φαρμακευτική αγωγή για την τριχόπτωση (Minoxidil τοπικής εφαρμογής), υπάρχουν και άλλες επιλογές, εκτός επίσημης ένδειξης (off-label), δηλαδή που δεν έχουν επίσημα εγκριθεί ως φάρμακα για την αντιμετώπιση της τριχόπτωσης από ΓΑΑ, αλλά εντούτοις έχει αποδειχθεί να βοηθούν, με ασφάλεια.

Τέτοιες φαρμακευτικές ουσίες είναι η χορηγούμενη από το στόμα Σπιρονολακτόνη, το χορηγούμενο από το στόμα Finasteride και ορισμένα αντισυλληπτικά χάπια που μπορούν να δοκιμαστούν πριν ή σε συνδυασμό με τη Μεταμόσχευση Μαλλιών.

Οι γυναίκες μπορεί επίσης να επωφεληθούν από την αγωγή με Laser χαμηλής έντασης (LLLT).

Πριμ όμως προταθεί κάποια off-label αγωγή ενάντια στην ΓΑΑ, ο ιατρός θα πρέπει επίσης να λάβει υπ όψιν του τον τρόπο ζωής, τα σχέδια για οικογένεια και τις προσωπικές προτιμήσεις τους.

Minoxidil και Γυναικεία Ανδρογενετική Αλωπεκία, ΓΑΑ

Η μόνη φαρμακευτική ουσία που είναι εγκεκριμένη από τους αρμόδιους Κρατικούς και Επιστημονικούς φορείς ενάντια στην ΓΑΑ είναι το Minoxidil, σε τοπικό διάλυμα 5% ή σε μορφή αφρού. Υπάρχουν ολοένα και νεότερα στοιχεία σύμφωνα με τα οποία η χρήση του Minoxidil μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την εικόνα των μαλλιών και την ποιότητα ζωής γυναικών πάσχουν από ΓΑΑ. 

Το Minoxidil εφαρμόζεται δύο φορές την ημέρα σε διάλυμα ή αφρό συγκέντρωσης 5%. Το διάλυμα Minoxidil 5% έχει αποδειχθεί αποτελεσματικό στην αναστολή της τριχόπτωσης σε περισσότερες από 60% των περιπτώσεων γυναικών με ΓΑΑ και μπορούν να επιτευχθούν εξαιρετικά αποτελέσματα με συστηματική χρήση ενώ το διάλυμα Minoxidil 2% έχει γενικά σταματήσει να προτείνεται από τους ιατρούς επειδή θεωρείται λιγότερο αποτελεσματικό. 

Γενικά, οι γυναίκες έχουν παρουσιάσει καλύτερη ανταπόκριση από ότι οι άνδρες στο διάλυμα Minoxidil, ανεξάρτητα αν είναι διάλυμα 5% ή αφρός. Πρόσφατα, μία μελέτη έδειξε ότι ο αφρός Minoxidil 5% λειτουργεί εξίσου καλά, όταν χρησιμοποιείται από γυναίκες μία φορά τη μέρα. Με το σκεύασμα αφρού Minoxidil παρατηρήθηκαν επίσης λιγότερες αναφορές για φαγούρα και πιτυρίδα από τις ασθενείς. Πολλοί ιατροί ήδη συνιστούν τον αφρό Minoxidil 5% μία φορά την ημέρα πριν τον ύπνο προκειμένου να αυξήσουν τη συμμόρφωση και να απλοποιήσουν την όλη διαδικασία. Αυτό παρακίνησε τους αρμόδιους φορείς να εγκρίνουν τον αφρό Rogaine 5% για γυναίκες για χρήση μία φορά τη μέρα. Ο κίνδυνος της υπερτρίχωσης, δηλαδή της ανάπτυξης εντονότερης τριχοφυΐας σε άλλες περιοχές του σώματος- πρέπει ακόμα να μελετηθεί καθώς καταγράφεται στο 8,9% των γυναικών που χρησιμοποίησαν αφρό Minoxidil 5% μία φορά τη μέρα.

Κάποιες γυναίκες με καταγωγή από την Λατινική Αμερική ή από τη Μέση Ανατολή ή όσες έχουν σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, μπορεί ήδη να πάσχουν από σημαντική υπερτρίχωση στο πρόσωπο και δεν θέλουν να διακινδυνεύσουν να την επιδεινώσουν με το Minoxidil τοπικής εφαρμογής. Άλλες γυναίκες στην ηλικία των 50 ή 60 χρόνων δεν θέλουν λούζονται περισσότερο από μία φορά την εβδομάδα και απεχθάνονται την ιδέα να χρησιμοποιούν ένα προϊόν στο τριχωτό κάθε μέρα και να μην το ξεπλένουν μέχρι να πάνε ξανά στο κομμωτήριο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορούν να επωφεληθούν από επιλογές εκτός της προβλεπόμενη χρήσης όπως τα αντισυλληπτικά χάπια, η Σπιρονολακτόνη ή το Finasteride.

Σπιρονολακτόνη

Η Σπιρονολακτόνη είναι ένα διουρητικό με αντί-ανδρογονικές ιδιότητες. Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό στις γυναίκες ότι έχουν, φυσιολογικά μέσα στο σώμα τους, και οιστρογόνα (γυναικείες ορμόνες) και ανδρογόνα (ανδρικές ορμόνες). Παρόλα αυτά, τα τριχοθυλάκια τους είναι γενετικώς πιο ευαίσθητα στα φυσιολογικά επίπεδα των ανδρογόνων, ειδικά στην εμπρόσθια περιοχή του τριχωτού της κεφαλής, κάτι που αποδίδεται σε «υπερ-λειτουργία» του ανδρογονικού υποδοχέα που επιτρέπει στις ορμόνες να μπαίνουν μέσα στα κύτταρα. Η Σπιρονολακτόνη βοηθάει να μπλοκαριστούν οι υποδοχείς των ανδρογόνων στα τριχοθυλάκια και βοηθάει στην αποτροπή της διαδικασίας συρρίκνωσης και χνουδοποίησης των τριχοθυλακίων, μια διαδικασία που συμβαίνει κατά την ΓΑΑ.

Η Σπιρονολακτόνη είναι το αντιανδρογόνο µε τη συχνότερη χρήση στη Δερµατολογία στις ΗΠΑ. Η Σπιρονολακτόνη μπορεί να αποτελέσει μία εξαιρετική επιλογή για γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, οι οποίες έχουν ήδη σημάδια υπερτρίχωσης ή ακμής. Τα αντι-ανδρογονικά αποτελέσματα της Σπιρονολακτόνης αξιοποιούνται ήδη ευρέως στο πεδίο της Δερματολογίας για να αντιμετωπιστούν με επιτυχία και οι δύο αυτές παθήσεις. Οι γυναίκες που παίρνουν ήδη άλλα φάρμακα ενάντια στην τριχόπτωση μπορούν να τα αντικαταστήσουν με τη Σπιρονολακτόνη ως μία ουσία που αντιμετωπίζει και τις δύο παθήσεις, κατόπιν της συμβουλής του ιατρού τους και μόνον, όμως. 

Η Σπιρονολακτόνη είναι ένα Καλιο-προστατευτικό διουρητικό και για αυτό οι ασθενείς θα πρέπει να αποφύγουν συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν Κάλιο και να μην καταναλώνουν πολλές μπανάνες. Επίσης, η Σπιρονολακτόνη προκαλεί ήπια µείωση της αρτηριακής πίεσης και τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης της ασθενούς πρέπει να παρακολουθούνται στενά. 

Η διουρητική δράση της Σπιρονολακτόνης σχετίζεται µε πολυουρία, πολυδιψία, αδυναµία, κόπωση, ναυτία, ίλιγγο και ήπια υπόταση. Άλλες παρενέργειες μπορεί να είναι η ευαισθησία στο στήθος, οι διαταραχές περιόδου, περιορισμός ή πλήρης διακοπή της εμμήνου ρύσεως και παροδική ζαλάδα. Τα παραπάνω μπορεί να αποτελέσουν αιτίες για μία σταδιακή κλιμάκωση της δόσης μέσα σε περίοδο 4-6 εβδομάδων.

Λόγω της αντί-ανδρογονικής δράσης της Σπιρονολακτόνης, οι γυναίκες δεν πρέπει να μείνουν έγκυες ενώ παίρνουν αυτό το φάρμακο. Αυτό γίνεται κατανοητό αν εξηγηθεί ότι η αντί- ανδρογόνα δράση που έχει στα τριχοθυλάκια, μπορεί επίσης να επηρεάσει το αρσενικό έμβρυο.

Finasteride

Το Finasteride είναι εκλεκτικός, αναστολέας του ενζύµου 5α-αναγωγάση τύπου ΙΙ. Το ένζυμο 5α- αναγωγάση τύπου ΙΙ μετατρέπει την Τεστοστερόνη σε Διϋδροτεστοστερόνη που είναι και η ορμόνη που προκαλεί την τριχόπτωση από ΓΑΑ. Το Finasteride δεν έχει ουδεµία άµεση ορµονική, οιστρογονική, προγεστερονική ή αντι-ανδρογονική δράση στις γυναίκες.

Ενώ γενικά το Finasteride μπορεί να δοθεί στις γυναίκες μόνο μετά την εμμηνόπαυση, υπό ορισμένες συνθήκες που εξηγούνται παρακάτω, μπορεί να δοθεί και σε πιο νέες γυναίκες. 

Παλαιότερα στοιχεία που εξέταζαν τη χρήση Finasteride 1mg ημερησίως από γυναίκες έδειξαν ότι απέτυχε να παρουσιάσει κάποια αισθητή βελτίωση. Άλλες μελέτες που πραγματοποιήθηκαν στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες χρησιμοποιώντας ημερήσιες δόσεις Finasteride 2,5mg έως 5mg παρουσίασαν όμως σημαντικά θετικά αποτελέσματα. Η μεγαλύτερη εξ’ αυτών έγινε στη Νότιο Κορέα, όπου οι 70 στις 86 (81,4%) γυναίκες με φυσιολογικά ανδρογόνα που τους χορηγήθηκαν Finasteride 5mg ημερησίως για 12 μήνες παρουσίασαν βελτίωση σε φωτογραφίες τριχωτού πριν και μετά την αγωγή.

Η χρήση του Finasteride στις γυναίκες με ΓΑΑ έχει περιοριστεί λόγω ανησυχιών για επιπτώσεις στον γυναικείο μαστό. Παρόλα αυτά, νέα δεδομένα που παρουσιάστηκαν σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά έδειξαν ότι δεν υπάρχει κάποια στατιστικά σημαντική σχέση ανάμεση στον καρκίνο του μαστού και τη χρήση Finasteride. Παρόλο που αυτή η μελέτη περιορίζονταν στους άνδρες, μας κάνει να νιώθουμε πιο άνετα στο να συνταγογραφήσουμε το φάρμακο και για γυναίκες με ΓΑΑ. Το να συστήσουμε ετήσιες μαστογραφίες μπορεί να ελέγχει και να προστατεύει αυτές τις γυναίκες. Οι γυναίκες με ισχυρό ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού μπορεί να μην επιλέξουν να χρησιμοποιήσουν το Finasteride. Σε τελευταία ανάλυση, ο ασθενής και ο ιατρός πρέπει να λάβουν μία απόφαση από κοινού. Ας δούμε τις λεπτομέρειες χορήγησης ανάλογα με την ηλικία της ασθενούς:

1. Finasteride σε αναπαραγωγική ηλικία

• Η χρήση του Finasteride από γυναίκες µε ΓΑΑ που είναι σε προ-εµµηνοπαυσιακή ηλικία είναι ιατρικώς απαγορευµένη, εκτός αν οι γυναίκες αυτές είναι ενήµερες για τους πιθανούς κινδύνους για το έμβρυο και λαµβάνουν αποτελεσµατικά µέτρα αντισύλληψης.
• Θα πρέπει να προτείνεται μόνο σε γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία που δεν μπορούν ή δεν σχεδιάζουν να συλλάβουν στο άμεσο μέλλον. Οι γυναίκες πρέπει είτε να έχουν υποβληθεί σε υστερεκτομή ή σε απολίνωση σαλπίγγων, είτε να ακολουθούν ταυτόχρονα 1-2 μεθόδους μακροχρόνιας και αξιόπιστης αντισύλληψης (σπιράλ, κολπικό διάφραγμα, κτλ.) 
• Το Finasteride είναι γνωστό ότι προκαλεί ανωµαλίες στα εξωτερικά γεννητικά όργανα αρσενικών εµβρύων (θηλεοποίηση) κατά τη διάρκεια της κυοφορίας. Οι γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία δεν πρέπει ούτε καν να αγγίζουν ταµπλέτες που περιέχουν Finasteride, αφού αυτό μπορεί να απορροφηθεί από το δέρµα.
• Οι γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία πρέπει να σταματήσουν τη λήψη του φαρμάκου αμέσως αν μείνουν έγκυες.
• Γυναίκες υπό αγωγή µε Finasteride δεν µπορούν να είναι αιµοδότες πριν την πάροδο τουλάχιστον 6 µηνών από τη διακοπή της αγωγής, αφού το αίµα τους πιθανόν να µεταγγιστεί σε έγκυο γυναίκα.

2. Finasteride μετά την εμμηνόπαυση 

• Το Finasteride δίνεται ελεύθερα σε μετεμμηνοπαυσικές γυναίκες εκτός να υπάρχει ισχυρό κληρονομικό ιστορικό καρκίνου του μαστού
• Γυναίκες υπό αγωγή µε Finasteride δεν µπορούν να είναι αιµοδότες πριν την πάροδο 6 µηνών από τη διακοπή της αγωγής, αφού το αίµα τους πιθανόν να µεταγγιστεί σε έγκυο γυναίκα. 
• Η ετήσια μαστογραφία θα πρέπει να τηρείται ευλαβικά.

Αντισυλληπτικά χάπια και άλλα αντί-ανδρογόνα

Δεδοµένου ότι τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη σχετίζονται ισχυρά µε τη φυσιολογία των τριχοθυλακίων, η λήψη ορμονικής αντισύλληψης ενέχει τον κίνδυνο αρνητικών επιδράσεων στα τριχοθυλάκια. Η τριχόπτωση είναι γνωστή ανεπιθύμητη ενέργεια κάποιων αντισυλληπτικών χαπιών, κυρίως εκείνων που περιέχουν ισχυρές προγεστίνες, που µπορούν να προκαλέσουν τριχόπτωση.

Εντούτοις, ορισμένα άλλα αντισυλληπτικά χάπια μπορεί να ωφελήσουν τις γυναίκες με τριχόπτωση. 

Στα αντισυλληπτικά στα οποία υπερτερεί η οιστρογονική δράση µπορούν να διεγείρουν την ανάπτυξη των µαλλιών, προκαλώντας παράταση του αναγενούς σταδίου του κύκλου ζωής των τριχοθυλακίων.

Τα νεότερα αντισυλληπτικά δισκία, όπως τα Yasmin, Yaz, Desogen, Mircette, OrthoCyclen, Ortho-TriCyclen και Ortho-TriCyclen Lo, Yasmin είναι χρήσιµα σε γυναίκες που εμφανίζουν ΓΑΑ.

Ειδικότερα, τα Yaz και Yasmin περιέχουν την προγεστίνη Δροσπιρενόνη, η οποία έχει αντι-ανδρογονικές ιδιότητες, αντίστοιχες µε του της Σπιρονολακτόνης και ως εκ τούτου µποούν να είναι ιδιαίτερα χρήσιµα στις γυναίκες που πάσχουν από ΓΑΑ.

Σε συνεννόηση µε τον Γυναικολόγο της, η λύση στο πρόβληµα των µαλλιών της γυναίκας με ΓΑΑ µπορεί να είναι πολύ απλή τελικά και να απαιτεί µόνο τη διακοπή ή την αλλαγή της ορµονικής αντισύλληψης.

Σαμπουάν με Κετοκοναζόλη 

Η Κετοκοναζόλη είναι ένα αντιµυκητιασιακό που στην κλινική Δερµατολογία έχει περίοπτη θέση, καθότι χρησιµοποιείται τοπικά και per os ενάντια σε πολλά είδη µέτριων ή σοβαρών µυκητιασικών λοιµώξεων του δέρµατος.

Μία μικρή μελέτη (39 ασθενείς συνολικά) που πραγματοποιήθηκε για να αποδειχθεί κατά πόσο το σαμπουάν με Κετοκοναζόλη 2% μπορεί να έχει κάποια θετική επίδραση στην τριχόπτωση, απέδειξε πως μετά από έξι μήνες η ομάδα που χρησιμοποιούσε σαμπουάν Κετοκοναζόλης παρουσίασε βελτίωση της τάξης του 18% στην πυκνότητα των τριχών, έναντι 11% βελτίωση που παρουσίασε η ομάδα 1% Minoxidil. Είναι ακόμα ασαφές το εάν η αύξηση των τριχών οφείλονταν στην Κετοκοναζόλη και μεγαλύτερες, ελεγχόμενες μελέτες είναι αναγκαίες. 

Σε µορφή shampoo, η Κετοκοναζόλη, έχει υψηλή αποτελεσµατικότητα ενάντια στη Σµηγµατορροϊκή Δερµατίτιδα και στην κοινή Πιτυρίδα ενώ έχει και µέτριο τριχογενετικό δυναµικό. Ο µηχανισµός δράσης της Κετοκοναζόλης είναι συνεργικός µε τα Finasteride και Minoxidil, η ασφάλεια της τοπικής χρήσης Κετοκοναζόλης θεωρείται άριστη και η απορρόφησή του από το δέρµα είναι ελάχιστη.

Ταυτόχρονα, αποτελεί μία εύκολη προσθήκη στην ιατροφαρμακευτική αγωγή καθώς οι περισσότεροι ασθενείς λούζονται ούτως ή άλλως.

Εγκυμοσύνη και Θηλασμός

Αν μία ασθενής σκοπεύει να μείνει έγκυος στο άμεσο μέλλον, δεν πρέπει να της συνταγογραφηθεί ούτε Σπιρονολακτόνη, ούτε Finasteride, δεδομένου του κινδύνου για εμβρυακές ανωμαλίες ανάπτυξης. Οι γυναίκες ασθενείς μπορούν να συνεχίζουν το Minoxidil τοπικής εφαρμογής μέχρι να μείνουν έγκυες παρόλα αυτά, θα πρέπει να σταματήσουν μόλις μείνουν έγκυες επειδή υπάρχουν μεμονωμένα περιστατικά γενετικών ανωμαλιών σε έμβρυα γυναικών που ελάμβαναν Minoxidil. 

Οι ασθενείς με αραιά μαλλιά ή με τριχόπτωση μπορούν να είναι σίγουρες ότι κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης οι τρίχες στο κεφάλι τους θα πυκνώσουν, καθότι τα φυσιολογικά οιστρογόνα αυξάνονται σημαντικά στην κυκλοφορία και έχουν θετική επίδραση στα τριχοθυλάκια. Οι τρίχες δεν θα αρχίσουν να πέφτουν προτού περάσουν 3-6 μήνες μετά τη γέννηση του μωρού.

Κατά τη διάρκεια του θηλασμού επίσης δεν επιτρέπεται η χρήση οποιοδήποτε φαρμακευτικού σκευάσματος ενάντια στην ΓΑΑ.

Προϊόντα πύκνωσης και πάχυνσης των τριχών

Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός προϊόντων στην αγορά που ισχυρίζονται ότι «αυξάνουν αμέσως την πυκνότητα των μαλλιών». Τέτοια προϊόντα εμφανίζονται συνήθως με τη μορφή σαμπουάν, μαλακτικών ή λοσιόν που εφαρμόζονται στα μαλλιά ή στο τριχωτό, ενώ εξαιρετικά αποτελεσματικά είναι και προϊόντα σε μορφή μικροϊνιδίων κερατίνης. Αυτά τα προϊόντα μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματικά στο να προσθέτουν «όγκο» στις τρίχες των μαλλιών ώστε να φαίνονται πιο πυκνές. Παρόλα αυτά, τα αποτελέσματα διαρκούν μόνο μέχρι το επόμενο λούσιμο. Οι ασθενείς πρέπει να κατανοούν τη διαφορά μεταξύ αυτών των προϊόντων και εκείνων που πραγματικά κάνουν τις τρίχες να γίνονται πιο πυκνές, δηλαδή των ελεγμένων και εγκεκριμένων φαρμακευτικών ουσιών.