To πλούσιο σε αιµοπετάλια πλάσµα (Platelet-rich plasma, PRP) αποτελεί ένα αυτόλογο προϊόν που «παράγεται» από την επεξεργασία του πλάσµατος του ασθενούς μέσω της φυγοκέντρησης με την προσθήκη ειδικών ενεργοποιητών προκειμένου τα αιμοπετάλια να αποδεσμεύσουν αυξητικούς παράγοντες.

Ανάλογα µε τον εξοπλισµό και την τεχνική, το PRP µπορεί να περιέχει διαφορετικούς αριθµούς ερυθροκυττάρων, λευκοκυτάρων και αιµοπεταλίων, αλλά απαιτείται αύξηση της συγκέντρωσης των αιµοπεταλίων κατά ≈500% από την αρχική τιµή των αιµοπεταλίων του αίµατος του ασθενούς, προκειµένου το παράγωγο να θεωρείται ως «platelet-rich».

Κατά την ενεργοποίηση, από τα αιµοπετάλια εκκρίνεται µεγάλων αριθµός πρωτεϊνών, όπως οι platelet-derived growth factor (PDGF), transforming growth factor (TGF), vascular endothelial growth factor (VEGF), insulin-like growth factor (IGF), epidermal growth factor (EGF) και interleukin (IL)-1. Μετά την ενεργοποίηση του PRP, το διάλυµα επιστρέφει στον ιστό του ασθενή που επιθυµούµε να έχουµε τα ευεργετικά αποτελέσµατα μέσω ενέσεων. Με λίγα λόγια, η συνεδρία PRP είναι ένα είδος αυτόλογης αγωγής, δηλαδή από το σώμα μας πάλι πίσω στο σώμα μας.

Ποια είναι η χρησιμότητα του PRP;

Οι συνεδρίες PRPs έχουν αποδειχθεί χρήσιμες σε κάποιους τομείς της Ιατρικής και οι ουσίες που παράγουν τα «ενεργοποιημένα» αιμοπετάλια έχουν αποδειχθεί να σχετίζονται με την ταχύτερη αιμόσταση και την ταχύτερη επούλωση των ιστών, ενώ είναι πολύ χρήσιμες στο να «δένουν» τα σπασμένα οστά, στην γναθοχειρουργική και στην τοποθέτηση οδοντικών εμφυτευμάτων. Επιπλέον, έντονο ενδιαφέρον έχει υπάρξει από τον τομέα της Αναγεννητικής ιατρικής και της αντιγήρανσης, με μικρή όμως αποτελεσματικότητα μέχρι σήμερα.

Εντούτοις, καθότι οι συνεδρίες PRPs είναι ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα για τα media, έχουν πάρει πολύ μεγαλύτερη προβολή από ότι τους αξίζει επιστημονικά και βάσει αποτελεσμάτων. Αυτή η δωρεάν διαφήμιση έχει ωθήσει πολλά κέντρα και ιατρούς να παρέχουν τέτοιες «θεραπείες» και ενάντια στην τριχόπτωση, περισσότερο με εμπορικά παρά με επιστημονικά κριτήρια, ενώ οι ασθενείς εντυπωσιάζονται με τη διαδικασία και τον «θόρυβο» από τα media και θεωρούν πως θα είναι πιο αποτελεσματική από την όποια φαρμακευτική αγωγή, κάτι που απέχει πλήρως από την αλήθεια!

Μελέτες για την αποτελεσματικότητα του PRP στην τριχόπτωση

Πέραν από τις θεωρίες και τις ελπίδες, οι ακριβείς µηχανισµοί µε τους οποίους πιθανόν το PRP να προάγει την ανάπτυξη των τριχοθυλακίων δεν έχουν µελετηθεί. Ελάχιστες µελέτες έχουν δηµοσιευτεί που να ασχολούνται µε τη δράση του PRP στα ανθρώπινα τριχoθυλάκια, εκτός του πεδίου της Μεταμόσχευσης Μαλλιών. 

Υπάρχουν δημοσιευμένες µελέτες που αναφέρουν οφέλη της χρήσης PRP στην Μεταμόσχευση Μαλλιών όσον αφορά την επιβίωση των µοσχευµάτων, την επιτάχυνση και βελτιστοποίηση της επούλωσης, τόσο στη δότρια όσο και στη λήπτρια περιοχή. Βέβαια, μέχρι στιγµής η χρήση των PRPs στο πεδίο της Μεταμόσχευσης Μαλλιών είναι πειραµατική και δεν έχει αποδειχθεί η αναγκαιότητά τους, με αποτέλεσμα να μην έχει γίνει αποδεκτή η χρήση τους από όλους τους χειρουργούς Μεταμόσχευσης Μαλλιών. Είναι όμως σαφές πως στη Μεταμόσχευση Μαλλιών, το PRP μπορεί να προσφέρει.

Όσον αφορά την πιθανή δράση του PRP στα τριχοθυλάκια γενικότερα, οι περισσότερες δηµοσιεύσεις αφορούν in vitro συνθήκες (δηλαδή σε καλλιέργειες κυττάρων στο εργαστήριο) ή εφαρµογές σε πειραµατόζωα.

Οι µελέτες in vivo (δηλαδή σε ανθρώπους) είναι ελάχιστες, πολύ µικρές, με πρωτόκολλα με σημαντικά προβλήματα σχεδιασμού (άρα και αμφίβολα αποτελέσματα)δεν είναι τυχαιοποιηµένες ή διπλές-τυφλές και παρέχουν αδύναµη τεκµηρίωση και αντικρουόµενα αποτελέσµατα, αφού οι µισές δηµοσιεύσεις αναφέρουν µόνο μέτρια αύξηση της µέσης διαµέτρου των τριχών (αλλά όχι αύξηση της πυκνότητας) και οι άλλες µισές αναφέρουν μικρή ή και καθόλου αποτελεσματικότητα. 

Συγκεκριμένα, από το 2006 έχουν γίνει προσπάθειες για εφαρμογή του PRP στην Ανδρογενετική Αλωπεκία, δηλαδή την κοινή «φαλάκρα, αυτό από το οποίο πάσχουν 98 στους 100 άνδρες με τριχόπτωση και 70 στις 100 γυναίκες με τριχόπτωση. 

Σε κάποιες μελέτες έχει φανεί το PRP να έχει «βγάλει μαλλιά» σε κάποιους ασθενείς ενώ σε άλλες δεν έχει φανεί να είχε αποτέλεσμα. Είναι αλήθεια πως στον συγκεκριμένο τομέα λείπουν οι μελέτες που θα έπειθαν τους ιατρούς να το «αγκαλιάσουν» ως μια αποδεδειγμένα αποτελεσματική αγωγή για την τριχόπτωση. Όσον αφορά τα πιο σπάνια αίτια τριχόπτωσης, εκτός της ανδρικής και γυναικείας Ανδρογενετικής Αλωπεκίας δεν υπάρχει καμία μελέτη που να μπορεί να βασιστεί κανείς.

Οπότε, είναι στην κρίση του ιατρού αν θα την προτείνει στον ασθενή του, ανεξάρτητα με το αίτιο της τριχόπτωσης, διότι είναι πολλά αυτά που δεν γνωρίζουμε ακόμα.

Τι γνωρίζουμε και τι δεν γνωρίζουμε για το PRP;

Τα δεδοµένα για τη δράση του PRP στα τριχοθυλάκια είναι πολύ περιορισµένα και λείπουν σηµαντικά στοιχεία όσον αφορά τη ρεαλιστική κλινική εφαρμογή του PRP ενάντια στην τριχόπτωση:

• Δεν γνωρίζουµε τα «ωφέλιµο εύρος» των χαρακτηριστικών του PRP για τριχογένεση. Κάθε σύστηµα PRP χρησιµοποιεί διαφορετικές παραµέτρους φυγοκέντρησης και αποµόνωσης που επηρεάζουν δραµατικά το προïόν που παράγεται. Διαφορετικό προϊόν έχει και διαφορετική δράση και μάλιστα αν ξεπεραστεί το «εύρος» αυτό, μπορεί να προκληθεί και τριχόπτωση.
• Δεν γνωρίζουµε απαραίτητες ιδανικές παραµέτρους, όπως ποιo αντιπηκτικό (anticoagulant) πρέπει να χρησιµοποιηθεί και ποιος είναι ο ιδανικός ενεργοποιητής (activator) προκειµένου να παραχθούν οι πρωτεΐνες που θέλουµε και κυρίως να µην παραχθούν κάποιες που δεν θέλουµε όσον αφορά τα τριχοθυλάκια. Μπορεί να γνωρίζουµε τις παραπάνω λεπτοµέρειες για τη χρήση PRP σε άλλες εφαρµογές (ανάπλαση ιστών, επούλωση, οστεοσύνθεση) αλλά δεν σηµαίνει αυτοµάτως πως οι παράµετροι αυτές είναι κοινές και για εφαρµογή στα τριχοθυλάκια.
• Δεν είναι όλα τα PRPs ίδια και ισοδύναµα! Διαφορές στη µέθοδο επεξεργασίας και στη σύνθεση του PRP οδηγούν σε διαφορετικές ιδιότητες, ενίοτε ακόµα και σε αντίθετες βιολογικές δράσεις, δηλαδή ακόμα και σε τριχόπτωση!
• Δεν γνωρίζουµε πόσο συχνά πρέπει να γίνονται οι ενέσεις PRP στο τριχωτό. Κάθε 3 µέρες; Κάθε εβδοµάδα; Κάθε 15 ηµέρες;
• Δεν γνωρίζουµε µε τι «πυκνότητα» πρέπει να γίνονται οι ενέσεις, δηλαδή ανάλογα µε το στάδιο της ΑΓΑ ή το εύρος της αλωπεκικής επιφάνειας. Μια ένεση/1cm2; Μια ένεση/5cm2; Το ίδιο «πυκνά» στις πλήρως αλωπεκικές και στις ελαφρώς αραιές περιοχές ή µε διαφορετική πυκνότητα;
• Δεν γνωρίζουµε για πόσο καιρό πρέπει να γίνονται οι ενέσεις. Για 6 µήνες; Για 1 έτος; Για πάντα;
• Δεν γνωρίζουµε πότε θα δούµε αποτελέσµατα, σε 1 µήνα, σε 3, σε 6 µήνες; Πότε θεωρούµε πως ο θεραπευτικός στόχος επετεύχθηκε; 

Συνεπώς, πραγµατικά τεκµηριωµένα δεδοµένα για την κλινική εφαρµογή του PRP στην ΑΓΑ δεν υπάρχουν και οι οδηγίες και τα πρωτόκολλα που προτείνουν εταιρείες που εµπορεύονται µηχανήµατα παρασκευής PRP είναι στην πραγματικότητα, αυθαίρετα!

Αντιθέτως, γνωρίζουµε τα παρακάτω:

• Η τριχογενετική αποτελεσµατικότητα του PRP είναι χαµηλότερη των εγκεκριµένων φαρµακευτικών ουσιών, καθότι η χρήση Minoxidil ή Finasteride προκαλεί µεγαλύτερη ανάπτυξη τριχών από τα µέχρι σήµερα αποτελέσµατα του PRP.
• Γνωρίζουµε ότι το κόστος για τον ασθενή θα είναι σαφώς υψηλότερο από τη λήψη των παραπάνω εγκεκριµένων φαρµακευτικών ουσιών και µάλιστα προκειµένου να έχει υποδεέστερα αποτελέσµατα από τη λήψη μιας εγκεκριμένης φαρμακευτικής αγωγής.
• Γνωρίζουµε ότι οι ενέσεις στο τριχωτό ενίοτε τραυµατίζουν τα γειτονικά τριχοθυλάκια, δηµιουργούν µόνιµες µικρο-ουλές και σχετίζονται και µε τοπικές λοιµώξεις, εκτός αν η τεχνική του ιατρού είναι πλήρως άσηπτη, που απαιτεί λούσιµο του ασθενή µε διάλυμα Betadine κτλ., κάτι που ελάχιστοι ασθενείς θα βρουν ευχάριστο και ελάχιστοι ιατροί θα έχουν το χρόνο και τη διάθεση να αναλάβουν σε κάθε επίσκεψη-συνεδ΄ρια.
• Γνωρίζουµε πως οι ασθενείς φοβούνται τις βελόνες, οι ενέσεις πονάνε, πως ο ασθενής θα πρέπει να διαταράξει σηµαντικά το πρόγραµµά του προκειµένου να επισκέπτεται τακτικά τον ιατρό και πως η όλη διαδικασία είναι δυσάρεστη και πολυέξοδη και µε βεβαιότητα θα καταλήξει σε χαµηλή συµµόρφωση από τη µεριά του ασθενούς, γεγονός που οδηγεί σε χειρότερα αποτελέσµατα από τα αναµενόµενα,

Υπάρχει επανέκφυση μαλλιών με το PRP;

Σε κάποιους ασθενείς υπάρχει κάποια επανέκφυση μαλλιών, σε άλλους όχι. 

Αλλά το ζητούμενο είναι άλλο: πόσα μαλλιά θα «έβγαζε» ο ίδιος ασθενής αν το ίδιο διάστημα που κάνει ενέσεις PRP, ελάμβανε μια εγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή για την τριχόπτωση. 

Η απάντηση είναι πως κατά πάσα πιθανότητα θα έβγαζε περισσότερα μαλλιά αν χρησιμοποιούσε Minoxidil ή Finasteride για τα ίδιο διάστημα.

Είναι αποδεδειγμένο πως η τριχογενετική αποτελεσματικότητα του PRP είναι χαμηλότερη των εγκεκριμένων φαρμακευτικών ουσιών, καθότι η χρήση Minoxidil ή Finasteride προκαλεί μεγαλύτερη ανάπτυξη τριχών από τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα του PRP. 

Ταυτόχρονα, η ασφάλεια μιας εγκεκριμένης αγωγής είναι γνωστή, δεν χρειάζονται ενέσεις, δεν χρειάζονται επισκέψεις και το κόστος είναι πολύ μικρότερο. 

Η μόνη περίπτωση που δικαιολογούνται συνεδρίες με PRP σε ασθενή με τριχόπτωση είναι μόνο αν ο ασθενής λαμβάνει ήδη 1-2 χρόνια μια εγκεκριμένη αγωγή και θέλει να δοκιμάσει μήπως «βγάλει» επιπλέον μαλλιά με το PRP, όπως και σε ασθενείς που αρνούνται να μάθουν μια απλή ρουτίνα του να βάζουν μια λοσιόν 2 φορές τη μέρα ή να παίρνουν ένα χάπι μια φορά τη μέρα και προτιμούν ενέσεις κάθε 7 ή 15 μέρες.

Έχει μόνιμο αποτέλεσμα το PRP;

Όχι, όπως και καμία αγωγή ενάντια στην τριχόπτωση που προκαλεί η Ανδρογενετική Αλωπεκία δεν έχει μόνιμα αποτελέσματα. Η Ανδρογενετική Αλωπεκία είναι μια γονιδιακής αιτιολογίας κατάσταση, όπως είναι και η υπέρταση, η αυξημένη χοληστερίνη, το Σάκχαρο, το Πάρκινσον κτλ. 

Όπως κανείς δεν περιμένει να γίνει για πάντα καλά η υπέρταση επειδή πήρε «χάπι» για 3 μήνες, δεν πρέπει να περιμένει να βγάλει μαλλιά και να τα κρατήσει επειδή έκανε φαρμακευτική αγωγή ή ενέσεις PRP για κάποιο διάστημα. Καμίας αγωγής η δράση δεν «αποθηκεύεται» και δρα «για πάντα». Συνεπώς, αν το PRP έχει δράση σε κάποιον θα πρέπει να συνεχίσει να κάνει συνεδρίες για πάντα.

Πόσο συχνά πρέπει κανείς να κάνει συνεδρίες PRP;

Δεν μπορεί να το απαντήσει κανείς αυτό με επιστημονική γνώση. 

Μέχρι σήμερα τα προτεινόμενα πρωτόκολλα εφαρμογής PRP είναι αυθαίρετα και έχουν περισσότερο εμπορικά παρά επιστημονικά κριτήρια. 

Γενικά, οι εταιρείες που παρέχουν τα kits φυγοκέντρησης και ενεργοποίησης PRP προτείνουν κάποια πρωτόκολλα στους ιατρούς τα οποία όμως δεν έχουν στην πραγματικότητα δοκιμαστεί σε μελέτες με άτομα με τριχόπτωση, δεν γνωρίζουμε αν είναι τα καλύτερα, ούτε έχουν μακροχρόνια συγκριθεί με άλλα πρωτόκολλα. Τα πρωτόκολλα αυτά βασίζονται στην εμπειρία από άλλες εφαρμογές του PRP, χωρίς να σημαίνει όμως πως είναι τα ιδανικά για χρήση στην τριχόπτωση. Απλά οι εταιρείες γνωρίζουν πως τα πρωτόκολλα αυτά «δουλεύουν» σε άλλες περιπτώσεις, οπότε τα προτείνουν και για την τριχόπτωση!

Συνεπώς, πραγματικά τεκμηριωμένα δεδομένα για την κλινική εφαρμογή του PRP στην Ανδρογενετική Αλωπεκία δεν υπάρχουν. Αντιθέτως, στις εγκεκριμένες φαρμακευτικές αγωγές ξέρουμε με ακρίβεια κάθε λεπτομέρεια δοσολογίας, πότε να περιμένουμε αποτελέσματα και τι παρενέργειες μπορεί να υπάρξουν.

Ο ιατρός θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός να τηρεί μόνο κάποια πειραματικά πρωτόκολλά που έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά να έχουν θετικό αποτέλεσμα και να μην παρεκκλίνει από αυτά. Μόνο τότε μπορεί να υπάρξει θετική δράση στα μαλλιά με ασφάλεια.

Υπάρχουν παρενέργειες από την θεραπεία με PRP;

Σε κάθε περίπτωση που γίνονται ενέσεις σε κάποια επιφάνεια του σώματος μπορεί να υπάρξει κάποια ήπια επιπλοκή, αν και ο ιατρός μπορεί να την αποφύγει αν τηρεί αυστηρούς κανόνες ασηψίας, δηλαδή λούσιμο πριν τη συνεδρία με αντισηπτικό, αποστειρωμένα γάντια, καθαρό χειρουργείο κτλ. Γνωρίζουμε όμως ότι οι ενέσεις στο τριχωτό τραυματίζουν τα γειτονικά τριχοθυλάκια και δημιουργούν μόνιμες μικρο-ουλές. 

Αυτό όμως που είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και σημαντικό είναι πως ελάχιστες διαφορές στη μέθοδο επεξεργασίας και στη σύνθεση του PRP οδηγούν σε διαφορετικές ιδιότητες, ενίοτε ακόμα και σε αντίθετες δράσεις. Χημικά μόρια με θετική δράση σε άλλους ιστούς έχουν αρνητική δράση στο τριχοθυλάκιο ενώ συγκέντρωση μορίων που έχει θετική δράση στα οστά (η βασική χρήση των PRPs) μπορεί να είναι «τοξική» για τα τριχοθυλάκια και να προκαλέσει τριχόπτωση.

Επίσης, αν χρησιμοποιηθεί διαφορετικός ενεργοποιητής των αιμοπεταλίων μπορεί να προκληθεί ακόμα και τριχόπτωση από την εφαρμογή PRP σε άτομα με Ανδρογενετική Αλωπεκία. Το ίδιο φαινόμενο μπορεί να προκληθεί αν το διάλυμα είναι πολύ «δυνατό», μπορεί να δράσει με τον ακριβώς αντίστροφο τρόπο και αντί να τονώσει τα αδύναμα τριχοθυλάκια, να τα «αποτελειώσει». 

Ο ιατρός θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός να τηρεί μόνο κάποια πειραματικά πρωτόκολλά που έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά να έχουν θετικό αποτέλεσμα και να μην παρεκκλίνει από αυτά. Μόνο τότε μπορεί να υπάρξει θετική δράση στα μαλλιά.

Η διαδικασία είναι επώδυνη;

Γενικά, δεν είναι ευχάριστη. Το να γίνονται πολλές ενέσεις σε μια τόσο ευαίσθητη περιοχή όπως το τριχωτό σίγουρα δεν είναι άνετο για τον ασθενή. Φυσικά, χρησιμοποιούνται οι πιο λεπτές και μικρές βελόνες ενέσεων και ο ιατρός προσπαθεί να μειώσει τη δυσφορία με κάθε δυνατό τρόπο. Οι περισσότεροι ασθενείς, όμως, δεν επιθυμούν να συνεχίσουν τη θεραπεία για πολύ καιρό.

Περίληψη

Αυτό που πρέπει να συγκρατήσει κανείς είναι πως τα PRPs µπορεί να αποδειχθούν χρήσιµα στο µέλλον, αλλά στην παρούσα περίοδο δεν έχει αποδειχθεί η αποτελεσµατικότητά τους και µόνο στο πεδίο της ΜΕΤ φαίνεται πως µπορούν να προσφέρουν µερικώς, κυρίως στην ταχύτερη επούλωση της δότριας και λήπτριας περιοχής. 

Όσον αφορά το τριχογενετικό τους δυναµικό υστερούν σε σύγκριση µε τις εγκεκριµένες φαρµακευτικές αγωγές, τόσο σε αποτελεσµατικότητα, όσο και σε κόστος και ανοχή, αφού ο ασθενής σπάνια προτίθεται να υποβάλλεται σε εβδοµαδιαίες ενέσεις όταν µπορεί να έχει καλύτερα αποτελέσµατα µε ένα χάπι Finasteride. Αρκεί φυσικά ο ιατρός του να του το πει και να µην προσπαθήσει να τον εντυπωσιάσει µε αναπόδεικτες θεραπείες.

Μέχρι να διεξαχθούν πιο καλοσχεδιασµένες, εκτενείς και ισχυρές µελέτες που θα προσφέρουν ισχυρότερη τεκµηρίωση, καλό είναι κανείς να είναι πολύ προσεκτικός στο τι δοκιµάζει και στο τι πιστεύει. Τόσο το πεδίο της τριχοπτωσης όσο και της Μεταμόσχευσης Μαλλιών µαστίζεται κατά καιρούς από µια καινούργια «θαυµατουργή» θεραπεία ή τεχνική που τελικά αποδεικνύεται απατηλή και οι υποστηρικτές της αποσύρονται ντροπιασµένοι.